Erdal Nuhbasa – Hukuk ve Danışmanlık Bürosu – Hizmetlerimiz
ERDAL NUHBASA
HUKUK VE DANIŞMANLIK BÜROSU
Erdal Nuhbasa – Hukuk ve Danışmanlık Bürosu – Hizmetlerimiz
ERDAL NUHBASA
HUKUK VE DANIŞMANLIK BÜROSU
Türk hukukunda “senet” veya “bono” olarak bilinen borç senetleri, belirli bir tarihe kadar belirlenmiş bir tarafa belirli bir miktarda para ödeneceğine dair yazılı bir taahhüt olarak hizmet eden ve yaygın olarak kullanılan finansal araçlardır. Bir senedin düzgün bir şekilde hazırlanması, Türk hukuku kapsamında geçerliliğini ve uygulanabilirliğini sağlamak için çok önemlidir.
Senet ve bono günlük dilde sıklıkla birbirinin yerine kullanılsa da, yasal olarak Türk hukuku kapsamında biraz farklı uygulamaları olan senet veya kambiyo senetlerine atıfta bulunurlar. Türk ticaretindeki yaygınlıkları, işletmelerin ve bireylerin işlemleri güvence altına almalarına ve kredi düzenlemelerini yönetmelerine olanak tanıyan kredi ve ödeme araçları olarak önemlerini vurgulamaktadır.
T ürk Ticaret Kanunu (TTK) ve Türk Borçlar Kanunu kapsamında senet (bono olarak da adlandırılır), düzenleyenin veya borçlunun, belirtilen alacaklıya veya hamiline vade tarihinde veya vadesinden önce ödeme yapmayı garanti ettiği yasal olarak bağlayıcı bir vaattir. Bu vaat koşulsuzdur ve iptal edilemez, bu da onu uygulanabilir bir borç aracı haline getirir. Bu arada, bono tipik olarak daha resmi veya resmi bir senet veya kambiyo senedine atıfta bulunmak için kullanılır, benzer yasal özellikler taşır, ancak genellikle daha yüksek değerli işlemler veya resmi kredi düzenlemeleri için tasarlanmıştır. Her iki türün de uygulanabilir olması için, açık ödeme koşulları, tarafların kimliği ve belirli düzenleme ayrıntıları dahil olmak üzere belirli formalitelere sıkı sıkıya bağlı kalınması gerekir.
Bir senet veya bononun Türkiye’de geçerli ve uygulanabilir olması için, Türk hukuku tarafından tanımlanan bazı temel gereklilikleri karşılaması gerekir. Bunlar şunları içerir;
Ayrıca, senedin ödeme tarihini belirtmesi ve gerçekliğini kanıtlamak için düzenleyen tarafından imzalanması gerekir.
Bu resmi gereklilikler, senet ve bononun yasal borç araçları olarak tanınmasını sağlayarak, borçlunun ödemede temerrüde düşmesi halinde senet sahiplerinin icra ve tahsilat takibi yapmasına olanak tanır. Aşağıda, bir senedin Türk hukukuna uygun olarak nasıl doldurulacağına ilişkin temel unsurları, formatı ve yasal hususları kapsayan bir kılavuz yer almaktadır.
Türkiye’de bir senedin yasal olarak bağlayıcı olabilmesi için 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu uyarınca belirli unsurları içermesi gerekmektedir. Bu unsurlardan herhangi birinin eksik olması, senedin geçersiz veya uygulanamaz sayılmasına neden olabilir. Gerekli unsurlar aşağıdaki gibidir:
Belgenin Başlığı: Senet olduğunu açıkça belirtmek için “Bono” veya “Senet” terimi belgenin en üstünde yer almalıdır.
Koşulsuz Ödeme Taahhüdü: Belirlenen tutarın hamiline veya belirlenen alacaklıya ödeneceğine dair açık ve koşulsuz bir vaat.
Miktar: Herhangi bir karışıklık veya anlaşmazlığı önlemek için ödenecek kesin tutar hem rakam hem de kelime olarak açıkça belirtilmelidir.
Alacaklının Adı: Ödeme sözü verilen kişi veya kuruluşun adı. Senet “hamiline” ise, bu da açıkça belirtilmelidir.
Ödeme Tarihi: Ödeme için son tarih. Bu, belirli bir tarih, belirlenebilir bir gelecek tarih veya senedin düzenlenmesinden sonraki bir zaman dilimi olabilir.
Düzenleyen Bilgileri: Senedi düzenleyen kişi veya kuruluşun tam adı, kimlik numarası (gerçek kişiler için T.C. kimlik numarası) ve iletişim bilgileri.
Düzenleyenin İmzası: İhraççıdan bir imza. Şirketler için yetkili bir temsilcinin imzası gereklidir. Birden fazla düzenleyici varsa, her biri imzalamalıdır.
Zorunlu olmamakla birlikte, aşağıdaki unsurların eklenmesi senedin netliğini ve uygulanabilirliğini artırabilir:
Türkiye’de bir senet sahibi olduğunuzda, size olan borcu güvence altına almayı amaçlayan çeşitli yasal haklara sahip olursunuz. Türk hukuku senedi kıymetli evrak olarak kabul eder ve senet sahiplerine ödeme yapılmaması durumunda belirli koruma ve çözüm yolları sağlar.
İşte başlıca haklarınıza ve senet sahibi olarak yapabileceğiniz yasal işlemlere genel bir bakış:
Senet bir faiz oranı içeriyorsa, senet koşullarına göre hesaplanan anapara tutarı üzerinden faiz tahsil etme hakkınız vardır. Ödemenin gecikmesi durumunda, Türk hukuku tarafından belirlenen yasal sınırlara tabi olmak üzere, gecikme faizi de talep edebilirsiniz.
Senetlerin devredilebilir olması, senedi başka bir kişi veya kuruluşa ciro etmenize olanak tanır. Bu üçüncü taraf, başlangıçta sahip olduğunuz aynı haklara ve korumalara sahip olur. Türkiye’de ciro genellikle senedin arkasına imza atılarak yapılır.
İhraççı ödenmesi gereken tutarı ödemezse, icra için yasal işlem başlatma hakkına sahipsiniz. Türk hukuku icra için iki ana yol sunmaktadır:
I. İnfaz İşlemleri: Mahkemeye gitmenize gerek kalmadan yerel İcra Dairesi (İcra Dairesi) aracılığıyla bir icra süreci için başvuruda bulunabilirsiniz. Borçlu itiraz etmezse, bu süreç borçlu olunan tutarın tahsil edilmesi için varlıkların haczedilmesine ve açık artırmaya çıkarılmasına yol açabilir.
II. Davalar: Borçlu talebe itiraz ederse, bir ticaret mahkemesinde dava açabilirsiniz. Bu gibi durumlarda, mahkeme bir karar vermeden önce senedin geçerliliğini ve şartlarını inceleyecektir.
Senedin kefilleri veya cirantaları varsa, asıl düzenleyicinin ödeme yapmaması halinde bu taraflardan ödeme talep etme hakkınız vardır. Türk hukuku, imzalarının senet üzerinde kefil veya ciranta olarak görünmesi koşuluyla, bu tarafları temerrüt durumunda hamile karşı sorumlu kabul eder.
Borçlunun iflas başvurusunda bulunması halinde, senet bir borç enstrümanı olarak değerlendirildiğinden, senet sahibinin genellikle sıradan alacaklılara kıyasla öncelikli bir ödeme talep etme hakkı vardır. Senedinizi iflas işlemlerinde borç kanıtı olarak sunabilir ve belirli yasal prosedürlere tabi olarak borçlunun masasından ödeme alabilirsiniz.
Önceden Talep Olmadan Türk hukuku, senet sahiplerinin önceden bir ödeme talebi göndermelerine gerek kalmadan tahsilat için yasal işlem başlatmalarına izin vermektedir. Senedin kendisi yazılı bir borç ikrarı işlevi görerek, senedi yasal takip için kendi kendine yeterli bir araç haline getirmektedir.
Bir senet, diğer borçları veya yükümlülükleri güvence altına almak için teminat olarak da kullanılabilir. Senedi ciro ile devrederek, bir teminat şekli olarak başka bir tarafa devredebilirsiniz.
Senedin ödenmemesi size borçlu olunan tutar ve faizin ötesinde mali kayba neden oluyorsa, yasal işlem yoluyla ek tazminat talep etme hakkına sahip olabilirsiniz. Bu daha karmaşık bir süreçtir ve genellikle borçlunun temerrüdünün neden olduğu zararların boyutunu göstermeyi gerektirir.
Türkiye’de hapis cezası sadece ödenmemiş senetler (borçlar) için uygulanmamaktadır. Hapis cezası esas olarak bir suç unsurunun oluştuğu veya dolandırıcılık gibi kötü niyetli bir eylemin tespit edildiği durumlarda uygulanmaktadır.
Bir borç ilişkisinde, senedin ödenmemesi doğrudan hapis cezası ile cezalandırılmaz; icra ve haciz işlemleri borçlunun malvarlığına karşı yürütülür.
Kısaca özetlemek gerekirse, Türkiye’de senedin ödenmemesi cezai yaptırımla değil, hukuki yaptırımla ele alınmaktadır. Hapis cezası, borçla ilgili konularda dolandırıcılık, aldatma veya mahkemeye saygısızlık içeren durumlar için ayrılmıştır.
Ödenmeyen senetler için alacaklının hapis cezası yerine uygulayabileceği çeşitli yasal yaptırımlar bulunmaktadır:
a. İcra Takibinin Başlatılması: Senet ödenmediğinde, alacaklı İcra ve İflas Dairesi aracılığıyla icra takibi başlatabilir ve borçlunun malvarlığına haciz konulmasını talep edebilir. Bu süreçte borçluya bir ödeme emri gönderilir.
b. Varlıklara El Konulması (Haciz İşlemleri): Ödeme emrine rağmen borcun ödenmemesi halinde alacaklının talebi üzerine borçlunun taşınır veya taşınmaz malları, banka hesapları ve gelirleri haczedilebilir.
c. Haciz ve Satış: Borçlunun malları haczedilir ve bu mallar icra yoluyla satışa çıkarılarak alacaklının borcu tahsil edilir.
Türkiye’de sadece senet borcunun ödenmemesi hapis cezası ile cezalandırılmazken, aşağıdaki özel durumlarda hapis cezası uygulanabilir
Yazımda size bir senedin nasıl doldurulacağına dair tüm bilgileri verdim. Ancak bu kadar önemli bir belgenin hangi kısımlarını dolduracağınızdan hala emin değilseniz aşağıdaki resme göz atabilirsiniz. Bu örnek senet formunda doldurulması gereken yerleri mavi ile işaretledim.
Normal şartlar altında bir A4 kağıdı alıp yukarıda sıralanan zorunlu bölümleri kendiniz yazarak bir senet oluşturabilirsiniz. Ancak Türkiye’de genellikle kırtasiyelerde satılan ve yukarıda görsellerini verdiğim senetler kullanıldığı için bu belgeler üzerinden örnekler vermek istedim.
Bu, bir kişinin borçlu ve bir kişinin alacaklı olduğu bir senet örneğidir. Ancak borçlu sayısı birden fazla ise veya borçlu hem gerçek kişiyi hem de tüzel kişiyi temsil eden bir kişi ise veya senet üzerinde kefil varsa vb. değişiklikler olacaktır. Bu nedenle bu farklılıklara dikkat edin ve herhangi bir sorunuz varsa benimle iletişime geçin.
Ticaret yapan kişilerin sadece nakit değil, çek veya senet gibi ödeme araçlarını da kullanmaları çok normaldir. Bir kişinin size çek veya senet verebilmesi ya da sizin bir kişiye veya şirkete çek veya senet verebilmeniz için bu belgede bulunması gereken unsurların bilinmesi önemlidir. Yukarıda sıralanan zorunlu unsurlardan herhangi birinin eksik olması halinde bu kıymetli evrak çek veya senet olmayacaktır. Bu da alacağınızın zora girmesine neden olacaktır.
Bir senet ile hızlı ve kolay bir şekilde icra takibi başlatabilirsiniz. Elinizde bir senet varsa, borcun sebebi ile uğraşmak zorunda kalmazsınız, çünkü senetler sebepten bağımsızdır. Buna ek olarak; senet yasal olarak kesin delil niteliği taşıyan bir belge olarak kabul edilmektedir.
Senet, borçlunun borcunu ödememesi halinde alacaklıya doğrudan icra takibi başlatma hakkı verir. Alacaklı, senetle birlikte İcra Dairesine başvurarak ödeme talebinde bulunabilir. Senet, mahkeme kararı olmaksızın doğrudan icra takibine konu edilebilir, bu da takibi hızlandırır ve tahsilat sürecini kolaylaştırır. Böylece alacaklı, uzun dava süreçlerine girmeden hızlı bir şekilde haklarını koruyabilir ve alacağını tahsil edebilir.
Genel olarak sizlere Türkiye’de bir senedin nasıl düzenlenmesi gerektiği ve yasallaşma olanakları hakkında bilgi verdim. Ancak elbette senedin içeriği ve dikkat edilmesi gereken hususlar her olaya göre değişiklik gösterebilir, bu nedenle senetlerinizi avukatınızdan yardım alarak doldurmanız sizin için en doğrusu olacaktır.
